Yazı Boyutu:
Herkes İçin Acil Sağlık Derneği (HİASD) Başkanı Dr Ülkümen Rodoplu, Ödemiş Bozdağda yaşanan kabus dolu 24 saatin akıllara dağcılık sporunu yapanların yeterince güvenlik önlemi alıp almadığını getirdiğini söyledi. Her konuda olduğu gibi dağ tırmanışlarında ve dağcılıkta da ön hazırlığı çok önemli olduğunu belirten Dr. Rodoplu, gerek yürüyüş ve gerekse tırmanış öncesinde planlamanın şart olduğunu kaydetti.
Dağ tırmanışları sırada hava ve güzergah koşullarının, kullanılacak malzemelerin gözden geçirilmesi, mola verilecek yerler ve mola süresinin belirlenmesi gerektiğini anlatan HİASD Başkanı Dr. Ülkümen Rodoplu, Araç trafiğinde kurallar nasıl net ise, dağcılıkta da her kural son derece nettir. Net olmalıdır dedi. Dr. Rodoplu, aksi durumda sonuçlar insan yaşamını olumsuz etkileyecek buyutlara ulaşabileceğine dikkat çekti.
Yüksek ortamlara çıkıldıkça hava basıncıyla birlikte havadaki oksijen seviyesinin düştüğünü, buna bağlı olarak her nefes aldığımızda akciğerlerimize giden oksijen miktarının azaldığını anlatan Dr. Ülkümen Rodoplu, Artan hareketle birlikte vücudun oksijen ihtiyacı artar ve solunum hızlanır. Tüm bunlara ve çevre farklılıklarına vücudun uyum sağlamasına aklimatizasyon denir diye konuştu. Dr. Rodoplu, dağcılıkta sıkça görülen hastalıklar ve acil durumlara ilişkin şu bilgileri verdi:
1. Akut dağ hastalığı (ADH)
Nedenleri: - Yüksek irtifaya hızlı çıkış - Kişisel duyarlılık Belirtiler: - Egzersiz sırasında solunum sıkıntısı - Baş ağrısı - Bulantı, kusma - İştahsızlık - Huzursuzluk - Kişilik değişiklikleri - Uykusuzluk - Tırmanma performansında düşme - İdrar yapamama
İlkyardım: - Belirtiler ortadan kaybolana kadar daha yükseğe çıkmayın. - Yorucu olmayan egzersizler yapın. - Bol bol su için - Asetezolamid (Diamox®) hastalığın ilerlemesini genellikle durdurur. - Baş ağrısı varsa Aspirin® veya parasetamol içeren bir başka ilaç alınabilir. - Bulantı kusma varsa bulantı giderici ilaç alınabilir. Hem ağrı kesiciler, hem de bulantı gidericiler hastalığı tedavi etmek için değil sadece belirtileri hafifletmek içindir ancak hastalığın ilerlediğini gizleyebilirler, bu nedenle çok fazla şikayet yoksa kullanmamakta yarar vardır. - Uykusuzluk için kesinlikle uyku ilacı kullanmayın! Çünkü hastalığın ilerleyip ilerlemediği bu şekilde fark edilmeyebilir.
Önlemler: - Yavaş çıkış yapın, genellikle günde 300 metreden daha fazla yükselmeyin. - Daha önceden duyarlı olduğu bilinen kişiler asetezolamid (Diamox®) kullanabilirler. Bu şekilde akut dağ hastalığı gelişmesi önlenir. - Karbonhidrattan zengin, yağdan fakir yiyecekler yiyin. - Bol bol su için.
2. Yüksek irtifa akciğer ödemi (YİAÖ) Akut dağ hastalığı ın daha ilerlemiş şeklidir. Eğer akut dağ hastalığı tedavi edilmezse ilerler ve akciğerlerde su toplanır. Yüzde 2den daha az sıklıkla görülmektedir. Genellikle sağlıklı ve kondisyonu iyi olan kişilerde görülür. Çünkü bu kişiler daha fazla efor harcamakta ve daha kısa sürelerde yükseklere çıkmaktadırlar. Bazen yüksek irtifa beyin ödemi ile birlikte görülür. Nedenleri: - Yüksek irtifaya hızlı çıkış - Kişisel duyarlılık Belirtiler: Akut dağ hastalığı belirtileri bunda da vardır. Ayrıca; - Aşırı nefes açlığı, - Solunum sayısında artma, - Nabız sayısında artma, - Kesik kesik öksürme, - Öksürmekle köpüklü balgam gelmesi, - Kanlı balgam gelmesi, - Tedavi edilmezse koma ve ölüm. İlkyardım: - Hastaya varsa hemen oksijen vermeye başlayın. - Gamow® çantası varsa hastayı içine koyun. Bu şekilde hasta üzerindeki basıncı arttırmış oluruz ve hafif bir akciğer ödemi varsa bu şekilde düzelebilir. - Hastayı daha fazla yükseklere çıkarmayın ve hemen aşağı rakımlara indirin. - Ağız yoluyla bir kapsül Nidilat® (nifedipine) verilebilir, fakat bunu vermek için hastanın tansiyonunun düşük olmaması gerekmektedir. - Asetezolamid (Diamox®) hastalığın ilerlemesini genellikle durdurur. Önlemler: - Yavaş çıkış yapın, genellikle günde 300 metreden daha fazla yükselmeyin. - Belirtiler ortaya çıktığı anda hemen aşağı rakımlara inilmelidir. - Daha önceden duyarlı olduğu bilinen kişiler asetezolamid (Diamox®) kullanabilirler. Bu şekilde yüksek irtifa akciğer ödemi gelişmesi önlenebilir.
3. Yüksek irtifa beyin ödemi (YİBÖ) Akut dağ hastalığının daha ilerlemiş şeklidir, beyine su toplanması nedeni ile beynin şişmesidir ve yüksek irtifa akciğer ödemi ile beraber görülür. Tedavi edilmediği takdirde ölümle sonuçlanabilir. Nedenleri: - Yüksek irtifaya hızlı çıkış - Kişisel duyarlılık Belirtiler: Akut dağ hastalığı belirtileri bunda da vardır. Ayrıca; - Uyku hali - Davranışlarını kontrol edememe - Alkol almış gibi davranışlar - Şiddetli baş ağrısı - Bulantı, kusma - Tedavi edilmezse koma ve ölüm gerçekleşir.
İlkyardım: - Hastaya varsa hemen oksijen sağlayın. - Gamow® çantası varsa hastayı içine koyun. Bu şekilde hasta üzerindeki basıncı arttırmış olursunuz . Fakat tedaviye alınan cevap yüksek irtifa akciğer ödeminden daha azdır. - Hastayı daha fazla yükseklere çıkarmayın ve hemen aşağı rakımlara indirin. - Deksametazon (Dekort®) kas içine ve ya ağız yoluyla kullanılabilir. - Asetezolamid (Diamox®) hastalığın ilerlemesini genellikle durdurur. Önlemler: - Yavaş çıkış yapın, genellikle günde 300 metreden daha fazla yükselmeyin. - Belirtiler ortaya çıktığı anda hemen aşağı rakımlara inilmelidir. - Daha önceden benzer yakınmaları olduğu bilinen kişiler asetezolamid (Diamox®) ve deksametazon (Dekort®) kullanabilirler. Bu şekilde yüksek irtifa beyin ödemi gelişmesi önlenebilir.
4. Kar körlüğü Yüksek irtifalarda ultraviyole (UV) ışınları atmosferde daha fazla bulunmakta ve vücuda zararı varmektedir, ayrıca her 300 metrede radyasyon ortalama yüzde 5 artmaktadır. Yükseklerde karlardan da yansıyan bu zararlı ışınların artmasına bağlı olarak gözün dış kısmında yanıklar oluşmaktadır. Bunlara kar körlüğü denilmektedir. Nedenleri: - Yüksek irtifada gözü koruyucu güneş gözlüklerinin kullanılmaması Belirtiler: - Gözde ağrı - Göze yabancı cisim kaçmış hissi - Gözde sulanma - Gözde kızarma - Göz kapaklarında şişlik - Işığa bakamama İlkyardım: - Şiddetli ağrı varsa ağrı kesiciler kullanılabilir. Önlemler: - Kar körlüğünü önlemek tedavi etmekten çok daha kolaydır. Bunun için yüksek irtifalarda UV filtreli polarize camları olan güneş gözlükleri kullanılmalıdır.
5. Yüksek irtifaya bağlı faranjit ve bronşit
Yüksek irtifada soğuk ve kuru havanın etkisi ile boğaz ve akciğerlerde farenjit ve bronşit gelişebilir. Gelişen bu hastalıklar mikrobik değildir. Tamamen soğuk havanın tahriş edici etkisine bağlıdır. Nedenleri: - Kuru ve soğuk havanın solunması - Vücudun susuz kalması - Nefesimizi ısıtacak balaklava ve benzeri malzemenin kullanılmaması.
Belirtiler: - Boğaz ağrısı - Öksürük - Balgam - Nefes darlığı İlkyardım:
- Şiddetli ağrı varsa ağrı kesiciler kullanılabilir. - Nemli hava solutulur. - Boğaz pastilleri kullanılabilir. - Faranjit ve bronşit iltihabi nitelikte olmadığı için antibiyotik kullanılmasına gerek yoktur. Önlemler: - Şeker gibi ağız salgısını arttırıcı gıdalar yemek. - Nefesi ısıtmak için balaklava kullanmak. Dikkat !
İlkyardım uygulamaları ilaçsız uygulamalardır. Ancak, dağ ile ilgili acil olgularda bazı ilaçlar yaşam kurtarıcı olduğundan bu konuda eğitimli ve deneyimli dağcılar tarafından kullanılabilir.
Dağ tırmanışları sırada hava ve güzergah koşullarının, kullanılacak malzemelerin gözden geçirilmesi, mola verilecek yerler ve mola süresinin belirlenmesi gerektiğini anlatan HİASD Başkanı Dr. Ülkümen Rodoplu, Araç trafiğinde kurallar nasıl net ise, dağcılıkta da her kural son derece nettir. Net olmalıdır dedi. Dr. Rodoplu, aksi durumda sonuçlar insan yaşamını olumsuz etkileyecek buyutlara ulaşabileceğine dikkat çekti.
Yüksek ortamlara çıkıldıkça hava basıncıyla birlikte havadaki oksijen seviyesinin düştüğünü, buna bağlı olarak her nefes aldığımızda akciğerlerimize giden oksijen miktarının azaldığını anlatan Dr. Ülkümen Rodoplu, Artan hareketle birlikte vücudun oksijen ihtiyacı artar ve solunum hızlanır. Tüm bunlara ve çevre farklılıklarına vücudun uyum sağlamasına aklimatizasyon denir diye konuştu. Dr. Rodoplu, dağcılıkta sıkça görülen hastalıklar ve acil durumlara ilişkin şu bilgileri verdi:
1. Akut dağ hastalığı (ADH)
Nedenleri: - Yüksek irtifaya hızlı çıkış - Kişisel duyarlılık Belirtiler: - Egzersiz sırasında solunum sıkıntısı - Baş ağrısı - Bulantı, kusma - İştahsızlık - Huzursuzluk - Kişilik değişiklikleri - Uykusuzluk - Tırmanma performansında düşme - İdrar yapamama
İlkyardım: - Belirtiler ortadan kaybolana kadar daha yükseğe çıkmayın. - Yorucu olmayan egzersizler yapın. - Bol bol su için - Asetezolamid (Diamox®) hastalığın ilerlemesini genellikle durdurur. - Baş ağrısı varsa Aspirin® veya parasetamol içeren bir başka ilaç alınabilir. - Bulantı kusma varsa bulantı giderici ilaç alınabilir. Hem ağrı kesiciler, hem de bulantı gidericiler hastalığı tedavi etmek için değil sadece belirtileri hafifletmek içindir ancak hastalığın ilerlediğini gizleyebilirler, bu nedenle çok fazla şikayet yoksa kullanmamakta yarar vardır. - Uykusuzluk için kesinlikle uyku ilacı kullanmayın! Çünkü hastalığın ilerleyip ilerlemediği bu şekilde fark edilmeyebilir.
Önlemler: - Yavaş çıkış yapın, genellikle günde 300 metreden daha fazla yükselmeyin. - Daha önceden duyarlı olduğu bilinen kişiler asetezolamid (Diamox®) kullanabilirler. Bu şekilde akut dağ hastalığı gelişmesi önlenir. - Karbonhidrattan zengin, yağdan fakir yiyecekler yiyin. - Bol bol su için.
2. Yüksek irtifa akciğer ödemi (YİAÖ) Akut dağ hastalığı ın daha ilerlemiş şeklidir. Eğer akut dağ hastalığı tedavi edilmezse ilerler ve akciğerlerde su toplanır. Yüzde 2den daha az sıklıkla görülmektedir. Genellikle sağlıklı ve kondisyonu iyi olan kişilerde görülür. Çünkü bu kişiler daha fazla efor harcamakta ve daha kısa sürelerde yükseklere çıkmaktadırlar. Bazen yüksek irtifa beyin ödemi ile birlikte görülür. Nedenleri: - Yüksek irtifaya hızlı çıkış - Kişisel duyarlılık Belirtiler: Akut dağ hastalığı belirtileri bunda da vardır. Ayrıca; - Aşırı nefes açlığı, - Solunum sayısında artma, - Nabız sayısında artma, - Kesik kesik öksürme, - Öksürmekle köpüklü balgam gelmesi, - Kanlı balgam gelmesi, - Tedavi edilmezse koma ve ölüm. İlkyardım: - Hastaya varsa hemen oksijen vermeye başlayın. - Gamow® çantası varsa hastayı içine koyun. Bu şekilde hasta üzerindeki basıncı arttırmış oluruz ve hafif bir akciğer ödemi varsa bu şekilde düzelebilir. - Hastayı daha fazla yükseklere çıkarmayın ve hemen aşağı rakımlara indirin. - Ağız yoluyla bir kapsül Nidilat® (nifedipine) verilebilir, fakat bunu vermek için hastanın tansiyonunun düşük olmaması gerekmektedir. - Asetezolamid (Diamox®) hastalığın ilerlemesini genellikle durdurur. Önlemler: - Yavaş çıkış yapın, genellikle günde 300 metreden daha fazla yükselmeyin. - Belirtiler ortaya çıktığı anda hemen aşağı rakımlara inilmelidir. - Daha önceden duyarlı olduğu bilinen kişiler asetezolamid (Diamox®) kullanabilirler. Bu şekilde yüksek irtifa akciğer ödemi gelişmesi önlenebilir.
3. Yüksek irtifa beyin ödemi (YİBÖ) Akut dağ hastalığının daha ilerlemiş şeklidir, beyine su toplanması nedeni ile beynin şişmesidir ve yüksek irtifa akciğer ödemi ile beraber görülür. Tedavi edilmediği takdirde ölümle sonuçlanabilir. Nedenleri: - Yüksek irtifaya hızlı çıkış - Kişisel duyarlılık Belirtiler: Akut dağ hastalığı belirtileri bunda da vardır. Ayrıca; - Uyku hali - Davranışlarını kontrol edememe - Alkol almış gibi davranışlar - Şiddetli baş ağrısı - Bulantı, kusma - Tedavi edilmezse koma ve ölüm gerçekleşir.
İlkyardım: - Hastaya varsa hemen oksijen sağlayın. - Gamow® çantası varsa hastayı içine koyun. Bu şekilde hasta üzerindeki basıncı arttırmış olursunuz . Fakat tedaviye alınan cevap yüksek irtifa akciğer ödeminden daha azdır. - Hastayı daha fazla yükseklere çıkarmayın ve hemen aşağı rakımlara indirin. - Deksametazon (Dekort®) kas içine ve ya ağız yoluyla kullanılabilir. - Asetezolamid (Diamox®) hastalığın ilerlemesini genellikle durdurur. Önlemler: - Yavaş çıkış yapın, genellikle günde 300 metreden daha fazla yükselmeyin. - Belirtiler ortaya çıktığı anda hemen aşağı rakımlara inilmelidir. - Daha önceden benzer yakınmaları olduğu bilinen kişiler asetezolamid (Diamox®) ve deksametazon (Dekort®) kullanabilirler. Bu şekilde yüksek irtifa beyin ödemi gelişmesi önlenebilir.
4. Kar körlüğü Yüksek irtifalarda ultraviyole (UV) ışınları atmosferde daha fazla bulunmakta ve vücuda zararı varmektedir, ayrıca her 300 metrede radyasyon ortalama yüzde 5 artmaktadır. Yükseklerde karlardan da yansıyan bu zararlı ışınların artmasına bağlı olarak gözün dış kısmında yanıklar oluşmaktadır. Bunlara kar körlüğü denilmektedir. Nedenleri: - Yüksek irtifada gözü koruyucu güneş gözlüklerinin kullanılmaması Belirtiler: - Gözde ağrı - Göze yabancı cisim kaçmış hissi - Gözde sulanma - Gözde kızarma - Göz kapaklarında şişlik - Işığa bakamama İlkyardım: - Şiddetli ağrı varsa ağrı kesiciler kullanılabilir. Önlemler: - Kar körlüğünü önlemek tedavi etmekten çok daha kolaydır. Bunun için yüksek irtifalarda UV filtreli polarize camları olan güneş gözlükleri kullanılmalıdır.
5. Yüksek irtifaya bağlı faranjit ve bronşit
Yüksek irtifada soğuk ve kuru havanın etkisi ile boğaz ve akciğerlerde farenjit ve bronşit gelişebilir. Gelişen bu hastalıklar mikrobik değildir. Tamamen soğuk havanın tahriş edici etkisine bağlıdır. Nedenleri: - Kuru ve soğuk havanın solunması - Vücudun susuz kalması - Nefesimizi ısıtacak balaklava ve benzeri malzemenin kullanılmaması.
Belirtiler: - Boğaz ağrısı - Öksürük - Balgam - Nefes darlığı İlkyardım:
- Şiddetli ağrı varsa ağrı kesiciler kullanılabilir. - Nemli hava solutulur. - Boğaz pastilleri kullanılabilir. - Faranjit ve bronşit iltihabi nitelikte olmadığı için antibiyotik kullanılmasına gerek yoktur. Önlemler: - Şeker gibi ağız salgısını arttırıcı gıdalar yemek. - Nefesi ısıtmak için balaklava kullanmak. Dikkat !
İlkyardım uygulamaları ilaçsız uygulamalardır. Ancak, dağ ile ilgili acil olgularda bazı ilaçlar yaşam kurtarıcı olduğundan bu konuda eğitimli ve deneyimli dağcılar tarafından kullanılabilir.
.jpg)
