Efeler Diyarı Aydın, Nazilli, Yenipazar’Da Bir Ha

Yeğenim Necmiye’nin düğünü için hafta sonu Ege’nin en verimli topraklarında 2 gün gezdim, gördüm, lezzetli yemeklerinden tattım ve tarihin tozlu yapraklarını çevirip Kurtuluş Savaşı’nda büyük kahramanlık göstererek Türk insanının gönlünde taht kuran Yörük Ali Efe, Demirci Mehmet Efe, Danişmentli Mehmet Efe, Mestan Efe ile Türkiye Cumhuriyeti’nin 9’ncu Başbakanı Adnan Menderes’i yad ettim. Hiç farkında olmadan 25 eylül günü gittiğim Yörük Ali Efe’nin müzesinde cüssesi küçük ama aslan yürekli Efe’nin 25 Eylül 1951günü hayatını kaybettiğini okudum. Meğersem o gün 60’ncı ölüm yıldönümüymüş. Evi ziyaretçilerle dolup taşıyordu. Müzede ilginç bir an daha yaşadım. Yine 1961 yılının bir eylül sabahı maalesef darağacında yaşamını kaybeden Aydınlı Adnan Menderes’in başbakanlığı döneminde memleketlisi Yörük Ali Efe’nin ailesine gönderdiği başsağlığı telgrafını hüzünlenerek okudum. Hayatı başarılarla dolu olan ve Ege’nin çıkardığı tek başbakanı Adnan Menderes’in  asılarak yaşamına son verilmesi Türk tarihine kara bir leke olarak geçmiştir.

Kurtuluş Savaşı’nda iz bırakan baskın
“Şu dalmadan geçtin mi?/ Soğuk ta sular içtin mi?/ Efelerin içinde/ Yörük de Ali’yi seçtin mi?/Hey gidinin efesi, efesi/Efelerin Efesi/ türküsü ile büyüdüğüm Yörük Ali Efe’nin yaşadığı yerleri görmeyi yıllardır çok istiyordum. Çok uzak olmamasına rağmen bir türlü gerçekleştirememiştim. Ziyaretimin anlamlı bir günü ölüm yıldönümüne denk gelmesi beni çok duygulandır. Müzeyi Birol Bayındır’ın rehberliğinde gezdim ve çok önemli bilgiler aldım. Yörük Ali Efe aslında Sultanhisar ilçesinde doğmuş ancak Kurtuluş Savaşı’nda karargah olarak kullandığı Yenipazar’daki evine gömülmeyi vasiyet etmiş. 19 yaşında dağlara çıkan Yörük Ali arkadaşlarıyla 16 Haziran 1919' da çok kalabalık bir Yunan karakolunu yok ederek düşman kuvvetlerinin ilerlemesini durdurmuş ve bu baskın Kurtuluş Savaşı’nda halka ümit ve cesaret vererek düşmanın yurttan kovulacağı inancını arttırmış. Yörük Ali Efe’nin içinde mezarı ve evinin bulunduğu müzeyi mutlaka çocuklarınızla birlikte gezmenizi tavsiye ediyorum. Çünkü bu ülke kolay kazanılmamış. Cephede savaşanlara verilen kırmızı kurdelalı İstiklal madalyalı Yörük Ali Efe’nin Aydın’ın Yenipazar ilçesindeki müzesi bölgeye büyük ekonomik canlılık kazandırmış. En fazla dikkat çeken ise pide salonlarıydı.

Genel adı Nazilli pidesi olmuş
O bölgenin en meşhur yemeği odun fırınında yapılan peynirli, kıymalı, kaşarlı, kuşbaşı, tavuklu, karışık tahinli pide çeşitlerinden tatmazsanız gitmemiş sayılırsınız. Yörük Ali Efe müzesi cadesindeki Ünal pide salonunda rejim yapmayı bir tarafa bırakıp her çeşit pideden tatdım. Ahmet Ünal eşi Zeliha ile birlikte işlettiği işyerinde  lezzetli pideleriyle nam salmış. Aslında pidenin çıkış yeri Aydın’ın Bozdoğan ilçesi olmasına rağmen Türkiye’nin her yerinde Nazilli Pidesi olarak anılıyor . Nedeni ise Nazilli’nin Ege Bölgesi’nin en eski yerleşim merkezi olması ve Atatürk’ün Sümerbank Fabrikası’nı Nazilli’ye kurmasıyla pidenin ününü yörenin adıyla daha da yaygınlaştırmış. Aslında Nazilli üzerine yazılacak çok şey var. Ancak el işi körüklü çizmeleriyle Türkiye çapında tanınan rahmetli kayınpederim Zeki Taşkın’ı anmadan geçemeyeceğim. 40 yıl önce asker ve polisler kendi çizmesinin önce yapılması için kayınpederimine methiyeler yağdırırlarmış. 15 yıl önce yine bir Aydın seyahatimde Efeler Derneği Başkanı ve 65 yıldır el işi körüklü çizme yapan hayattaki tek ve en son ustası Cafer Sağdıç ile “Efelik elden gidiyor” başlığını attığım bir röportaj yapmıştım. Bu seyahatimde Cafer Sağdıç’ın yaşamını yitirdiğini ve  körüklü çizme zanaatı kalfası Serkan Gündüz sürdürdüğünü öğrendim.

Bol bol incir aldım
Nazilli’ye giderken yol üzerindeki taze incirlere iç geçirdim ama zaman darlığından alamadım. Ama dönüşte kendime ve dostlarıma siyah ve yeşil olanlarından bol bol aldım. Dünya çapında tanınan incir, Aydın’ın en önemli gelir kaynağıdır. Geçen yıl Tarım İl Müdürlüğü gözetiminde 6 milyon 522 bin 426 kilogram kuru incirin yurt dışına satılarak önemli döviz girdisi sağlandığını öğrendim ve gururlandım. Yazımın başında yazdığım gibi Ege’nin en verimli toprakları Aydın, Nazilli ve Yenipazar’daki yaşadığım cumartesi pazar gününü herkese tavsiye ederim.