"Çocuk oyuncağı" cep boşalttı

 

Çocukların birkaç kez oynadıktan sonra yüzüne bakmadığıoyuncaklar, Türkiye'nin cebini yaktı. Türkiye, TÜİK verilerine göre son 7,5yılda 3 milyar 422 milyon dolarlık oyuncak ithal etti. Bu rakamın yüzde 73'üolan 2 milyar 700 bin dolarlık kısmını ise sadece ne kadar sağlıklı olduğutartışılan Çin'den ithal edilen oyuncaklar oluşturuyor. Türkiye, bu ithalatakarşı aynı dönemde çeşitli ülkelere yalnızca 529 milyon dolarlık oyuncakihracatı gerçekleştirdi. Yaşar Üniversitesi akademisyenleri, rüzgarı tersinedöndürmenin yolunu tasarımda buldu. Yaşar Üniversitesi Endüstriyel TasarımBölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Mine Ovacık ve öğrencileri, anaokullarına gidipçocuklarla birlikte, ahşap gibi tamamen doğal malzemelerden yeni nesiloyuncaklar tasarladı.

 

Yaşar Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Endüstriyel TasarımBölümü, yüzlerce yıllık Eyüp Oyuncakları gibi bir oyuncak kültürüne sahip olanTürkiye'nin bu alanda dışa bağımlılıktan kurtulabilmesi için harekete geçti.Endüstriyel tasarımı oyuncak tasarımına taşıyan akademisyen ve öğrencilerin hedefi,çocukların ilgisini çekebilecek, onların zekasını geliştirebilecek, tamamendoğal malzemeden üretilen yeni nesil oyuncaklar ortaya çıkarmak. Projenin birdiğer hedefi de sağlıklı olup olmadıkları tartışılan ithal plastik oyuncaklarınyerini, sağlıklı olan doğal malzemelerle yapılan oyuncakların alması.

 

Türkiye'de, 2013 rakamlarına göre 0 -14 yaş arası 18 milyon 849bin 814 çocuk olduğunu kaydeden Endüstriyel Tasarım Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr.Mine Ovacık, "Endüstrileşmeyle birlikte ahşabın, taşın, toprağın, kağıdınyerini plastik aldı. Bu yayılmanın karşısında dayanamayan yerel üretimtükenince, Türkiye'de oyuncak, küresel kültürü taşıyan ithal nesneler halinegeldi. Türkiye'de 50'li yıllardan itibaren, 300 yıllık oyuncak yapım geleneğive oyuncakları, ithal plastik oyuncakların yaygınlığıyla sona erdi. Bucoğrafyada üretilen Eyüp Oyuncakları gibi geleneksel oyuncaklar unutulmaya yüztuttu. Bu durum, çocukluk kültürünü ve oyuncak kültürünü özgünlüktenuzaklaştırdı ve kültürel değerlerin kaybına sebep oldu" dedi.

 

Uzak Doğu'da üretilen ucuz oyuncakların, pazardaki yaygınlığıylabaşa çıkarak var olmaya çalışan ve ithal markalarla rekabette zorlanan biryerli sektörün bulunduğunu kaydeden Ovacık, "Tasarımdan faydalanılamadığıgibi, profesyonel tasarımın da oyuncak sektörüne pek yanaşmadığı, bu alandayapılan tasarım çalışmalarının da kısıtlı sayıda olduğu söylenebilir.Türkiye'de üretilmiş özgün oyuncaklara rastlamak da çok mümkün değil. Pazardavar olan yerli üretim oyuncaklar, ya ithal markalı oyuncakların taklidi ya daprofesyonelce tasarlanmamış nesneler. Yerli üretim, küreselleşmenin ekonomikegemenliği altında, özgün olamayan bir kültür üreterek devam ediyor.Dolayısıyla, Türkiye'de çocuklar, oyun ve oyuncak kültürünü, ekonomininhakimiyeti altında yaşıyor" diye konuştu.

 

İthal edilen oyuncaklar arasında, çocuk gelişimi üzerine yapılanbilimsel araştırmalar, tasarım çalışmaları ve endüstriyel uygulamaların, çocukgelişimine katkısının göz ardı edilemeyeceğini belirten Ovacık,"Çalışmamızın amacı, Anadolu'daki yerel oyuncak üretimini, tasarım veyenilikçilikle canlandırma çabası. Oyun ve oyuncak konusunda, geçmişineksiklerini fark ederek, geleneğin aklını, sürdürülebilirliği, yerel kültürünürettiği değerleri, tasarım yolu ile güncelleyerek üretmeyi hedefliyoruz. Bucoğrafyadaki, bugünün çocukları için oyuncak tasarlayabilmek ve üretmek içinçalışıyoruz" dedi.

 

FATOŞ OYUNCAKLARI BAŞARILABİLECEĞİNİN KANITI

1970'li yıllarda Fatma İnhan'ın markalaştırdığı FatoşOyuncakları'nın iyi bir örnek olduğunu belirten Mine Ovacık, "İnhan’ınevde ürettiği oyuncaklar, ilk İstanbul, Ankara ve İzmir'de eczanelerdesatılmış. Daha sonra yurtiçi ve yurtdışında fuarlara da katılarak tanınırlığıarttırılmış. Türkiye'de oyuncak sektöründe 1975 yılında oyuncak bebek üretiminegeçen Fatoş, bir fabrika kurarak, heykeltıraş, pedagog, gibi uzmanlarlaçalışarak, reklam filmleriyle tanıtım yaparak, TSE kalite belgesini ilk kezsektörde alan firma olarak ilk örnek olmuş. O yıllarda tanınma oranı yüzde 86,bütün bebekler arasında satılma oranı ise yüzde 69. Bu marka, tasarım, üretim,araştırma, tanıtım ve markalaşma sürecini, bugünkü anlamda Türkiye'de 70'liyıllarda gerçekleştirebilen bir oluşum olarak dikkat çekiyor" şeklindekonuştu.

 

 "Bu ilişki Anadolu'da da üretilen oyuncaklardayapılabilseydi, Türkiye'de çocuklar özgün oyuncaklarla hiç şüphesizoynayabilirlerdi. Çocukluk kültürü özgün olurdu" diyen Yrd. Doç. DrOvacık, "Türkiye'de tasarımın her dalının birbiriyle işbirliği yaparak,çocukluk kültürü için oyuncaklar, çizgi filimler, çocuk kitapları, çocuklariçin mekanlar, oyun alanları ve donanımları gibi  yenilikçi bir anlayışla üretilebilir. Olasıözgün oyuncaklar, sınırların kalktığı dünyada, aynılaşan oyuncak kültürüneyerel farkları taşıyan, örnekler olarak katılabilir. Sürdürülebilirlikpotansiyeli olabilecek yeni ahşap oyuncaklar, yeni zanaat ve bilgisayardestekli tasarım gibi üretim biçimleriyle, gelenekselden beslenerek yerel üretiminnesneleri, yenilikçilik ve tasarım ürünleri olarak çocukların ellerindekiyerlerini alabilir. Tüm bunlar hayata geçerse, Türkiye, hem ithalattan kurtulurhem de 10 yıl içinde yılda 100 milyon dolarlarla ifade edilebilecek oyuncakihracatı yapan bir ülke olabilir" dedi.