Baş Tacısın Defne

Teos’un Bahçesi’nden merhaba,

Güzel bir Akdenizliyi, Defne’yi konuşalım bu yazıda. Aromatik tıbbi bir bitki olan defne, güneş, sanat, kehanet tanrısı Apollo’nun Daphne (Defne)’ye olan platonik aşkının hikayesini hatırlatır.

Daphne, Yunan Mitolojisinde güzelliği dillere destan bir peridir. Zeus’un oğlu Apollo, periyi ilk gördüğü andan itibaren çılgınca bir aşka tutulur. Daphne bu aşka karşılık vermez ve ondan sürekli kaçar. Peneus ırmağı kenarında yaşanan kovalamacada güzel peri, sonunda yorgunluktan yere yıkılır ve Toprak Ana Gaia’ya yakarmaya başlar:
“Ey Toprak Ana! Beni kurtar.”
Gaia, Daphne’nin yakarışına karşılık vererek onu her daim yeşil kalan bir ağaca dönüştürür. Apollo, aşık olduğu peri yerine kollarının arasında ağacı bulur ve o günden sonra en sevdiği ağaç defne olur. Bu ağaç onun sembolü haline gelir ve Apollo, altın saçları üzerindeki defne ile tasvir edilir.

Bu mitin, Hatay’daki Harbiye Şelaleleri (halk arasındaki adıyla ‘Apollon’un Gözyaşları’)’nda gerçekleştiği ve Hatay’ın Defne ilçesinin bugünkü isminin de Daphne’den geldiği söylenir. O defne, bu defne midir yoruma açık olsa da; ülkemizde Hatay çevresi başta olmak üzere Ege ve Akdeniz sahilleri boyunca bolca yetişen Defnenin ihracatında Türkiye, dünyada ilk sırada yer alır.

Defne (Laurus nobilis), her mevsim yeşil kalmasıyla birçok mitte ölümsüzlüğü, bolluk ve bereketi, zaferler ve kahramanlıkları simgeler. Kehanet ve bilgeliği temsil eden defne çelengi (defne tacı) en yüksek statü göstergesi olarak Antik Yunan’da kendini gösterir.

Defne, Augustus'tan başlayarak Roma İmparatorları ile de yakından ilişkilidir. Hanedanlık boyunca krallık defnesi / Augusta defnesi olarak da adlandırılan bu ağacın yapraklarından yapılan tacın, zaferin ve siyasi başarının temsili olarak kullanıldığı görülür. İmparatorlar başlarında defne çelengi ile tasvir edilmiş, sikkelerin, madalyaların üzerine basılmıştır. Fransız lider Napolyon da defne çelengi geleneğini sürdürmüş ve resimlerde, sikkelerde, heykellerde kendini başında defne yaprakları ile göstermiştir.

Günümüzde Defne çelengi, İtalyan, Fransız ve bazı Amerikan okullarında lisans, yüksek lisans, doktora diploma törenlerinde ödül tacı olarak uzmanlık derecelerini sembolize etmek için kullanılır.

Defne ağacı, Osmanlı döneminde efe ve zeybek kültüründe kutsal ağaç olarak karşımıza çıkar. Zeybekler arasında sadakatin sembolü olarak anılır ve yatağanın ağaca saplandığı zeybekliğe terfi törenlerinin merkezindedir.

Defne, küçük bir ağaçtır. Her daim yeşil olan bu çalımsı ağaç, 5 yaşında olgunluğa erişir. Yaprak ve meyvelerinden elde edilen yağlar, kozmetik ve sabun endüstrisinde kullanılır.

Eliptik şekilli yaprakların boyları 5-12 cm arasında değişir. Ağacın sezon başına yaklaşık 5 kg yaprak verimi vardır. Yapraklar yemeklerde baharat olarak kullanıldığı gibi distile edilerek uçucu yağı da elde edilir.

Meyvelerinden sıkım yolu ile elde edilen yağ ise genellikle sabun sanayiinde kullanılır. Hatay defne sabunları, etkili kokusundan dolayı arı petekleri, elbise, halı, kilimlerin güveden korunması ve çamaşırların güzel kokulandırılmasında kullanılmaktadır.

Yapraklardan buhar distilasyonu ile elde edilen Defne Uçucu Yağı, renksizden soluk sarı-yeşile akışkan ve uçucu bir üründür. 1 Kg Defne uçucu yağı elde etmek için yaklaşık 75-80 kg defne yaprağı distile edilir. Defne uçucu yağında en çok bulunan bileşen, okaliptol olarak da adlandırılan 1,8-sineoldür.

Defne yağı, taze, meyvemsi, kafurumsu, baharatlı güçlü kokusu ile koku tasarımlarının üst notlarında yer alır. Genelde portakal, ada çayı, servi ve ardıç yağları ile kombinlenir. Su perisi Daphne’ye dayandırılan adına rağmen sıklıkla erkeksi notlarda kullanılır. Yine de kadın kokularında da yer bulur. Örneğin; ben, bu yazıyı yazarken Daphne ve Apollo mitini anımsayınca zavallı Daphne’nin anısına bu haftalık bir kadın kokusunda kullanmayı tercih ettim.

Defne yağının da tüm uçucu yağlarda olduğu gibi seyreltilmeden cilde uygulanmayacağını hatırlatayım.
Masaj veya saç bakım amaçlı kullanılacaksa bir taşıyıcı yağ içerisinde, kişisel parfüm tasarımlarında kullanılacaksa alkol içerisinde seyreltilmesi gerekir. Güvenlik önlemlerine dikkat etmek kaydıyla koku tasarımında kullananlar olursa deneyimlerini yazabilirler.
Sağlıklı ve neşeli bir yaz geçirmenizi dilerim.