Kıymetli Saman, Vetiver

Teos’un Bahçesi’nden merhaba,

Sapla samanı karıştıralım bugün. “Kâbe Samanı” denilen, Ege bölgesi’nde de yetiştirilmeye başlanan Vetiver bitkisinden ve bu bitkinin köklerinden elde edilen Vetiver yağının kullanımından bahsedelim.

‘Koku tasarımı veya aromaterapik karışımlar yapmıyorum, sadece vetiver yağı ile ne yapabilirim?’ derseniz bu şık beyefendinin birkaç damlasını banyo suyunuza ilave ederek uygulamanın tadını çıkarabilirsiniz. ‘Bu devirde küvet doldurmak neymiş? Su harcamadan kendisiyle tanışma fırsatım olmaz mı?’ diyenler de 3-4 damlasını difüzöre, o da yoksa ufak bir tabağa yerleştirdiği pamuğa damlatıp ortama yayılmasını sağlayarak dingin bir ortam yaratabilir.

Bu deneyimlerden sonra Vetiver’e gönül verip kendisini daha yakından tanımak isteyenler ya da zaten koku tasarımları ve aromaterapi ile ilgili olup bitkiye ve yağına aşina olanlar için yazının devamında genel özelliklerinden bahsedelim.

Oldukça hızlı büyüyen ve buğdaygiller familyasına ait olan çok yıllık, saz görünümlü bu otsu bitkinin anavatanı Hindistan’dır. Vetiver’in boyu uygun şartlarda 2 metreye ulaşır. Kalın ve saçak kök sistemi, bitkiyi toprağa kuvvetli biçimde bağlar ve ilk yıl 2-3 metre derinliğe kadar inebilir. Kenarları kesici olan yaprakları, ortalama 75 cm uzunluğunda, 8 mm genişliğinde, ince uzun görünümlü ve tüysüzdür. Erguvan-bordo renginde salkım şeklinde çiçekleri vardır.

Hem ekonomik hem estetik amaçlarla kullanılan Vetiver (Vetiveria zizanoides), aromatik yapısı ile parfümeri, gıda, kozmetik, aromaterapi ve sabun sanayiinde; kök yapısı sebebiyle erozyonla mücadele ve ağır metal temizliğinde ve estetik amaçla peyzajda kullanılır. Yaprakları; çatı örtüsü, kâğıt hamuru eldesi ve çeşitli el sanat ürünlerinde kullanıldığı gibi hayvan yemi olarak da değerlendirilir. Toprak, su ve çevre koruma bitkisi olarak bilindiğinden dünyada birçok koruma ve onarım projesinde kullanılır. Ne faydalı bir samanmış diye halen ikna olmadıysanız bir kullanım alanını daha paylaşayım: kuraklığa dayanıklı olan Vetiver bitkisi, kolay yanmadığı için orman yangınlarına karşı yangın şeritleri oluşturmak amacıyla da kullanılır.

Köklerinden buhar distilasyonu ile elde edilen uçucu yağ, oldukça değerlidir. Bu yağ, parfümlerde, gıdalarda, sabun ve kozmetik ürünlerinde aromatik ve fonksiyonel bir bileşen olarak kullanılır.

Kahve kırmızımsı renkte olan Vetiver yağı; kuvvetli, toprağımsı, tatlı, odunsu ve hafif tütsülü bir koku karakterine sahiptir. Yavaş buharlaşması sebebiyle kalıcı haliyle dip notlarda ve koku karakteri nedeniyle de genellikle erkek parfümlerinde kullanılır. Genellikle diyorum çünkü bu eşsiz dip not, birçok kadın kokusu tasarımında da yer alır. Örneğin Eau des Merveilles Hermès, kadınlar için tasarlanmış bir parfüm olmasına rağmen dip notlarındaki Vetiver, ışıltılı bir feminenliği zıtlıklar üzerinden anlatır. Terre D'Hermes Eau Intense Vetiver ise erkekler için tasarlanmış bir üründür ve yine vetiver üzerine kurulu bir aromatik yapısı vardır. Bu örnekler dışında gerek kadın gerek erkek için tasarlanan birçok kokuda vetiverin yer aldığını görebilirsiniz.

Genelde sedir ağacı, lavanta, limonotu, greyfurt, paçuli, sandal ağacı, vanilya, ıtır, portakal, bergamot ve ylang ylangla kombine edilir. Daha lüks bir tasarım amaçlayanlar ve -bütçem müsait- diyenler, gül ve olibanum (frankincense) yağları ile karışımlar yapabilir.
İster makul bütçeli, isterseniz mücevher fiyatına tasarımlar yapın, Vetiver yağının seyreltilmeden cilde uygulanmayacağını akılda tutalım. Vetiver yağı, masaj vb. amaçlı kullanılacaksa bir taşıyıcı yağ içerisinde, kişisel parfüm tasarımlarında kullanılacaksa alkol içerisinde seyreltilmesi gerekir. Güvenlik önlemlerine dikkat etmek kaydıyla koku tasarımında kullananlar olursa deneyimlerini yazabilirler.