Yazı Boyutu:
EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Ender Yorgancılar: Çekler bankaların verdiği koçanlar üzerinden değil elektronik ortamda internet şubesi üzerinden kesilmeli. Böylece limiti dolanların yeni çek kesmeleri önlenirken çekin karşılıksız çıkması ihtimali de ortadan kalkmış olacak.
Ege Bölgesi Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ender Yorgancılar, karşılıksız çekten kurtulmanın yolunun elektronik çek sisteminden geçtiğini söyledi. Yorgancılar, bu sistemin çekin karşılıksız çıkmasından sonra alınacak önlemlerin ortaya konulmasını değil, karşılıksız çıkacak bir çekin yazılmasının engellenmesini sağlayacağını belirtti.
2008-2009 yıllarında küresel kriz ortamında yaşanan sorunların sonucunda günün koşulları gereği çek mevzuatında bazı değişiklikler yapılmasının zorunluluğunun doğduğunu kaydeden Yorgancılar, karşılıksız çek nedeniyle hapis cezasının kaldırılmasının ve pratikte olmasına rağmen resmiyette olmayan vadeli çek uygulamasına hukuken de imkan sağlanmasının, bu düzenlemenin öne çıkan unsurları olduğunu hatırlattı.
Zamanın ruhuna uygun olarak yapılan bu düzenlemelerin ardından karşılıksız çek sayısında patlama yaşandığını, çok sayıda kişi ve işletmenin bu gelişmeden olumsuz etkilenmesi nedeniyle yeni çözümler üretilmesinin zorunluluk olduğunu ifade eden Yorgancılar, Bu sorunun artan önemine bağlı olarak başta bankalar olmak üzere farklı kesimler çeşitli çözüm önerileri geliştirmeye başladılar. Ancak, sorunun sadece taraflardan birinin çabaları ile çözülmesi, gerek sorunun pratiği gerekse mevzuat açısından olası görünmemektedir. Bu nedenle doğrudan ve dolaylı olarak ilgili tüm tarafları dikkate alan bütünsel ve analitik bir vizyonla çözüm aranması gerekmektedir. Bu çalışma böylesi bir vizyonu ve somut çözüm önerilerini ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Önerimizin çıkış noktasını, bugüne kadar önerilenlerden farklı olarak, çekin karşılıksız çıkmasından sonra alınacak önlemlerin ortaya konulması değil, karşılıksız çıkacak bir çekin yazılmasının engellenmesi oluşturmaktadır dedi.
Zaman kaybedilmemeli
EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Yorgancılar, önerilen sistemle, bir kişi veya işletmenin çeki artık bankaların verdiği koçanlar üzerinden değil, elektronik ortamda çalıştıkları bankaların internet şubeleri üzerinden yazacaklarını anlatarak sözlerini şöyle sürdürdü:
Örneğin bir ekonomik birim müşterisine bir çek vermek istediğinde bankanın internet şubesinde yazılım ve donanım altyapısı hazırlanmış bir ortamda çeki düzenleyecektir. Bu çek, nasıl ki bugün internet şubelerinde yapılan işlemlere ilişkin dekont alınabiliyorsa, keşideci tarafından çıktısı alınarak mühür ve kaşe vurulduktan sonra müşteriye verilecektir. Ayrıca, istenildiğinde bu çekler elektronik imza ve kaşe ile müşteriye elektronik ortamda da gönderilebilecektir. Böylece bankalar müşterilerinin çek kullanımlarını, çeklerin vadesi geldiğinde değil, keşide edildiği andan itibaren takip edebileceklerdir. Bu çerçevede hazırlanacak yazılım müşterilerin çek limitleri içinde kalmak kaydıyla çek düzenlemelerine imkan verecek, limiti dolan müşterilerin yeni bir çek düzenlemesi mümkün olmayacaktır. Burada karşılaşılacak en önemli sorun, mevcut sistemde çekin düzenleyicilerine vadesi gelinceye kadar herhangi bir maliyeti yok iken, önerdiğimiz yeni sistemde bir kredilendirme maliyetinin ortaya çıkacak olmasıdır. Kuşkusuz karşılıksız çeklerin yarattığı ekonomik ve sosyal sonuçlar ile karşılaştırıldığında bu maliyetin katlanılabilir olduğu görülecektir. Bu noktada ilgili kamu kurumlarının devreye girerek elektronik çek için bazı avantajlar sağlaması gerekecektir. Bu tür kredilerde faiz teşviki uygulanması, komisyonların düşürülmesi, Merkez Bankası imkanlarından faydalanılması, kullanıcılara vergi avantajları sağlanması, Kredi Garanti Fonunun devreye sokulması gibi seçeneklerin ilgili taraflarca değerlendirilmesinde fayda bulunmaktadır. Sistemin olumlu etkileri sadece karşılıksız çek sorununun çözümü ile sınırlı kalmayıp kayıtdışı ekonomiyi engellemekte, ticari ahlaki yetersiz olanları sistem dışına itmekte, bankacılık sisteminin işlevlerini geliştirmektedir. Bu nedenle, ilgili kesimlerin de görüşleri alınarak bir an önce hayata geçirilmelidir.
Elektronik çeke doğru adım adım
Ender Yorgancılar, elektronik çek uygulamasına geçilmesi için hızla hayata geçirilmesi gereken düzenlemeleri de şöyle açıkladı:
1. Aşama; Bu uygulamanın gerçekleşmesine imkan verecek hukuki düzenlemeler yapılacaktır. Elektronik çekin düzenlemesi, tarafların (keşideci, banka ve muhatap) hak ve yükümlülükleri, bankalarda kredili çek hesabı açılabilmesi, bankaların yetkilendirilmesi, gerekli kredi imkanları için Merkez Bankasının devreye sokulması gibi konular bu mevzuat ile düzenlenecektir.
2. Aşama; Elektronik çek uygulaması için bankaların teknik altyapısında (yazılım, donanım) gerekli yenilikler yapılacaktır. Böylece müşteriler elektronik ortamda çek yazılması gerekse elektronik çek gönderimi yapabilecekleri bir dijital platforma sahip olacaklardır. Bu dijital platformun BDDK ve Merkez Bankası ile bağlantılı olması ve buralardan da takip edilmesi için gerekli network sistemi de oluşturulacaktır.
3. Aşama: Bankaların müşterilerine tanıyabileceği çek limitleri ve bunun hangi kaynaklardan kredilendirilebileceği Bankalar, BDDK, Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı yetkilileri ve uzmanları tarafından değerlendirilecektir.
4. Aşama; Bu çalışmaların tamamlanmasının ardından elektronik ortam haricinde çek düzenlemesi, öngörülecek uygun bir geçiş süresinin ardından, tamamen ortadan kaldırılacaktır.
Bu aşamaların ardından ortaya çıkacak yeni ortamda karşılıksız çek ile karşılaşmak, bankalar yeterli kredisi ve/veya teminatı olmayan veya limitlerini doldurmuş kişi veya işletmelerin çek düzenlemesine izin veremeyeceği için, imkansız hale gelecektir.
Avantajlı sistem
Elektronik çek uygulaması başladığında ekonomiye de şu artıları kazandıracak:
a) Alışverişlerin daha güvenli bir ortamda gerçekleşmesi sağlanacak.
b) Kayıtdışı işlemler dolayısıyla da kayıtdışı ekonomik faaliyetler azalacak.
c) Mahkemelere bu kanaldan gelen iş yükü ortadan kalkacak.
d) Ticari hayata zarar veren kişiler ve işletmeler vadeli alışveriş sisteminin dışına itilecek.
e) Bankaların müşterileri için kredibilite notu uygulamasına geçmesi ve böylece güvenilir müşterilerini daha uygun koşullarda (düşük komisyon, düşük faiz, yüksek kredi limiti vb.) kredilendirmesi mümkün olabilecek.
f) Bankalar yeni ve güvenilir kredilendirme imkanlarına kavuşarak iş hacimlerini genişletecek.
